Klient indywidualny
Jak wygląda work-life balance w Polsce? Poznaj najnowsze dane, wyzwania i oczekiwania pracowników dotyczące równowagi między życiem zawodowym a prywatnym.
Czy da się dziś naprawdę oddzielić życie zawodowe od prywatnego? Work-life balance to hasło, które coraz częściej pojawia się w rozmowach pracowników, pracodawców i ekspertów HR. Ale jak wygląda ta równowaga w polskich realiach? Czy Polacy mają czas na odpoczynek, czy może praca coraz bardziej wdziera się w każdą sferę życia? Przyglądamy się raportom, liczbom i nowym trendom, które kształtują podejście do równowagi między życiem zawodowym a osobistym.
Choć samo pojęcie „work-life balance” na dobre zadomowiło się w języku HR-owym i biznesowym, nie zawsze znaczy to samo dla każdego. Najprościej mówiąc, chodzi o zachowanie zdrowej równowagi między obowiązkami zawodowymi a czasem na życie prywatne – odpoczynek, rodzinę, pasje i wszystko to, co pozwala złapać oddech po pracy.
Ale tu zaczynają się schody. Dla jednych work-life balance to punktualne wyjście z biura i wolne wieczory, dla innych – możliwość pracy z dowolnego miejsca i elastyczne godziny. Najważniejsze jest to, że nie chodzi o sztywny podział 50/50. Chodzi o wewnętrzne poczucie, że mamy wpływ na to, jak wygląda nasz dzień – i że po pracy zostaje nam jeszcze energia na życie.
Coraz więcej mówi się też o tym, że work-life balance nie powinien być luksusem, a standardem. To nie „bonus” od pracodawcy, ale element zdrowego środowiska pracy – takiego, które sprzyja koncentracji, motywacji i ogólnemu dobrostanowi. Bo przecież wypoczęty pracownik to nie tylko szczęśliwszy, ale też bardziej efektywny człowiek.
Choć wiele mówi się dziś o potrzebie równowagi między pracą a życiem prywatnym, dane pokazują, że Polacy nadal pracują bardzo dużo – za dużo, jak na europejskie standardy.
Według raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego, przeciętny Polak pracuje 40,4 godziny tygodniowo. To aż o 3 godziny więcej niż średnia dla Unii Europejskiej. W zestawieniu najbardziej zapracowanych narodów UE wyprzedzają nas tylko Grecy. To oznacza, że – mimo dynamicznych zmian na rynku pracy – wciąż funkcjonujemy w modelu, w którym czas wolny pozostaje w deficycie [1].
Ale to jeszcze nie wszystko. Z raportu EFL wynika, że aż 77% właścicieli mikro, małych i średnich firm w Polsce pracuje ponad 8 godzin dziennie. Co trzeci z nich deklaruje 10-godzinny dzień pracy, a 11% – aż 11 godzin dziennie. W przypadku mikroprzedsiębiorców sytuacja jest jeszcze bardziej ekstremalna: co piąty z nich regularnie spędza w pracy 11 godzin każdego dnia [2].
W teorii mówimy o 8-godzinnym dniu pracy, w praktyce jednak wielu Polaków zostaje dłużej – z własnej inicjatywy, z konieczności lub przez kulturę organizacyjną, która nie sprzyja kończeniu pracy „o czasie”. Tylko czy to działa? Wysokie obciążenie godzinowe nie zawsze przekłada się na produktywność, a z pewnością odbija się na samopoczuciu.
Work-life balance to nie tylko czas. To też jakość tego, co dzieje się między godziną 9 a 17. A jeśli ta jakość wiąże się ze stresem, napięciem i niepokojem, trudno mówić o jakiejkolwiek równowadze. Niestety, Polacy wypadają w tej kwestii gorzej niż światowa średnia.
Z raportu ADP „People at Work 2024: A Global Workforce View” wynika, że aż 17,1% pracowników w Polsce doświadcza codziennego stresu związanego z pracą – to więcej niż globalna średnia (11,9%) i więcej niż w takich krajach jak Hiszpania, Holandia, Chiny czy Japonia [3].
Szczególnie narażone są kobiety oraz osoby w wieku 25–44 lata. Stres najczęściej zgłaszają również pracownicy tymczasowi i stażyści – czyli osoby, które mają najmniejszą kontrolę nad swoim grafikiem czy warunkami zatrudnienia. Warto też dodać, że 1/3 pracowników pod wpływem umiarkowanego stresu przyznaje, że ma problemy z koncentracją i potrzebuje częstszych przerw [4].
Problem w tym, że tylko co piąty polski pracownik uważa, że jego pracodawca realnie dba o zdrowie psychiczne zespołu. A przecież właśnie to – zrozumienie i wsparcie – może zrobić ogromną różnicę. Pracownicy, którzy czują się zaopiekowani, rzadziej odczuwają stres oraz rzadziej myślą o odejściu z pracy. To prosta zależność, której wciąż nie wszyscy pracodawcy zauważają.
Mówi się, że „pieniądze szczęścia nie dają”, ale… spróbuj nie mieć ich na zapłatę rachunków albo nagłą wizytę u dentysty. Z raportu Patento „Komu nie wystarcza do pierwszego?” wynika jasno: sytuacja finansowa Polaków ma bezpośredni wpływ na zdrowie psychiczne, fizyczne, jakość życia, a nawet czas wolny. Dla wielu to główny czynnik stresogenny.
Blisko połowa pracowników określa swoją sytuację finansową jako tylko „dostateczną”, czyli taką, która pozwala na pokrycie bieżących wydatków, ale wymaga ścisłego planowania i rezygnacji z niespodziewanych zakupów. 5% badanych przyznaje wręcz, że ich sytuacja finansowa jest niestabilna [5]. To przekłada się nie tylko na stres, ale też na ograniczenia w rozwoju osobistym, życiu towarzyskim i satysfakcji z pracy.
A teraz najważniejsze: aż 77% badanych przyznaje, że ich sytuacja finansowa wpływa na różne aspekty życia – od zdrowia po decyzję o pozostaniu (lub odejściu) z pracy. Co trzeci z nich czuje, że musi zostać w pracy, której nie lubi, tylko dlatego, że nie ma innego wyjścia [6]. Czy można mówić o work-life balance, kiedy codziennie odlicza się do „pierwszego”?
Na szczęście pojawiają się rozwiązania, które mogą poprawić dobrostan pracowników – i to bez podnoszenia pensji. Jednym z nich jest pre-pensja od Patento, czyli możliwość wypłacenia do 30% wartości wynagrodzenia jeszcze przed terminem wypłaty. Z badania wynika, że aż 8 na 10 pracowników uważa to za wartościowy benefit pracowniczy. Co więcej – dla 72% takie rozwiązanie obniża chęć zmiany pracy, a dla 86% zwiększa poczucie bezpieczeństwa finansowego [7].
Kiedyś elastyczne godziny pracy były domeną startupów i freelancerów. Dziś stają się powoli nowym standardem – i bardzo dobrze! Coraz więcej badań pokazuje, że możliwość samodzielnego planowania dnia pracy ma ogromny wpływ na dobrostan pracowników. Nie chodzi tylko o wygodę, ale o realne poczucie sprawczości i lepsze zarządzanie życiem poza zawodową rutyną.
Z raportu Polskiego Instytutu Ekonomicznego wynika, że aż 60% pracodawców uważa elastyczne formy pracy za kluczowe dla zwiększenia produktywności. Co więcej – w opinii ekspertów PIE, wdrażanie pracy zdalnej, hybrydowej i ruchomego czasu pracy to jeden z najbardziej skutecznych sposobów budowania work-life balance w firmach [8].
Czytaj również: 4-dniowy tydzień pracy czy 35 godzin tygodniowo?
O dyrektywie work-life balance mówiło się od lat, ale jej realne skutki polscy pracownicy zaczęli odczuwać dopiero niedawno. W skrócie: to unijna regulacja, która ma pomóc pracownikom – zwłaszcza tym z dziećmi – lepiej łączyć życie zawodowe z prywatnym.
W Polsce nowe przepisy zaczęły obowiązywać w 2023 roku. Co się zmieniło? Przede wszystkim więcej praw dla rodziców. Pojawił się m.in. dodatkowy, 5-dniowy urlop opiekuńczy, możliwość skorzystania z 2 dni (albo 16 godzin) zwolnienia z pracy z powodu „siły wyższej” oraz wydłużenie urlopu rodzicielskiego. Co ważne, oboje rodzice mogą teraz korzystać z niego równolegle, a część urlopu zarezerwowana jest tylko dla ojca – nie można jej przenieść na matkę.
Dyrektywa wprowadziła też nowe zasady dla pracodawców. Pracownik ma prawo zawnioskować o elastyczną organizację pracy, np. zmianę godzin, pracę zdalną lub skrócony czas pracy – zwłaszcza jeśli wychowuje dziecko poniżej 8. roku życia. Co prawda pracodawca może odmówić, ale musi to uzasadnić na piśmie.
Work-life balance zna już chyba każdy, ale coraz częściej na horyzoncie pojawia się jego młodszy, bardziej wymagający kuzyn: work-life integration. Czyli nie tyle oddzielanie pracy od życia, co… ich świadome łączenie. Brzmi futurystycznie? A jednak to podejście zyskuje na popularności – zwłaszcza wśród przedstawicieli pokolenia Z i młodszych millenialsów.
Różnica jest subtelna, ale znacząca. Work-life balance zakłada podział – godziny pracy tu, czas dla siebie tam. Tymczasem work-life integration mówi: połącz to wszystko w jedną, spójną całość. Praca z kawiarni po południu, wideokonferencja z domku w górach, telefon służbowy między spacerem a treningiem – to nie wyjątki, to codzienność ludzi, którzy nie chcą żyć w sztywnym grafiku.
Tylko że to podejście nie jest dla każdego. Niektórzy potrzebują jasnych granic i czasu „offline”, żeby naprawdę odpocząć. Inni wręcz przeciwnie – stresują się, gdy praca kończy się nagle o 17:00. Work-life integration zakłada dużą elastyczność: pracownik decyduje, kiedy i jak pracuje, by nie rezygnować z siebie.
Ale uwaga: ta filozofia działa tylko wtedy, gdy zatrudniona osoba ma pełną kontrolę nad swoim czasem – a nie wtedy, gdy „integrowanie” życia i pracy oznacza bycie dostępnym non stop. Work-life integration nie powinno być przykrywką dla przeciągających się maili po 22:00.
Czy to trend, który zastąpi klasyczny work-life balance? Być może. Ale najprawdopodobniej oba podejścia będą funkcjonować równolegle, dając ludziom wybór. Bo właśnie o to dziś chodzi: nie o jedyną słuszną drogę, ale o możliwość znalezienia tej, która pasuje do naszego życia.
Źródła:
.svg)
.svg)
